p zondagmorgen 9 mei 1982 stond de lentezon al vroeg aan de hemel en beloofde het een prachtige Moederdag te worden.
Ik legde een grote zwarte map op de achterbank van mijn Citroën GS en stapte in de auto. Om 10.00 uur had ik een afspraak met Ton Schulten.
Bij hem thuis, op de Kuiperberg in Ootmarsum.
Ton had een soort eenmansreclamebureau, waarmee hij klanten bediende en daarmee freelance creatieven -waar dankzij de hoge werkloosheid in die tijd Twente mee vol zat- van werk voorzag.
Zelf was ik was ook één van die onnozele creatieven die een opdracht van Ton had gekregen.
Windsurfen was toen hot en voor Ten Cate moest een nieuw herkenbaar design voor surfplanken worden ontworpen.
En Ten Cate was dus een klant van Ton.
Afijn, die presentatieschetsen zaten dus in die grote platte zwarte tas achter in mijn auto, waarmee ik ruim 43 jaar geleden rond een uurtje of negen bij mijn huis wegreed voor een mooi tochtje door.
Door allerlei achterlangsweggetjes, met een zonnebrilletje op de neus en een shaggie tussen de vingers als een toerist richting Ootmarsum.
Via Deurningen, Weerselo, Reutum, Rossum, Agelo, toerende Harleys en antieke automobielen kwam ik tegen tienen aan op de Kuiperberg bij Ton, in badjas.
Ton was dik twintig jaar ouder dan ik en had z’n sporen in de reclame al een tijdje ruimschoots verdient en ook zeker achtergelaten. Maar zoals gezegd, de onnozele ik was daar allemaal nog niet zo van op de hoogte en keek uiteraard tegen al deze reclamemensen op.
Nog maar zeven jaar daarvoor zette ik als zeventienjarige überhaupt mijn eerste stappen in die wereld die ik al vanaf mijn tiende wilde leren kennen en er nu al -na eerst vijf jaar in loondienst- zelfstandig in ronddoolde.
Of ik koffie wilde, vroeg Ton. Hij stak een sigaartje op en ik draaide een shaggie. Na een slok koffie haalde ik de schetsen uit de zwarte map en op z’n typische ADHD (dat bestond toen nog niet, maar ik denk Ton het heeft uitgevonden) wijze begon hij als een razende te lullen over “woensdag presentatie, kijken wat de klant vindt, hartstikke mooi hoor, geweldig , maar ja moeten maar even kijken. Klant bepaalt.” Don’t call me, I call you.
Zoiets.
Twee weken later had ik echter nog niets vernomen en dacht: ik ‘call’ je toch maar even, Ton.
En weer begon hij op z’n onnavolgbare Schultens geestdriftig te praten en kwam het er op neer dat de klant de ontwerpen had afgekeurd en ja, dat hij dan ook niet alles kon berekenen en we het dus even over het afgesproken bedrag moesten hebben, bijvoorbeeld de helft betalen ofzoiets,” was zo ongeveer de samenvatting van het telefoongesprek.
Volledig overdonderd ging ik als groentje akkoord en was natuurlijk het meest teleurgesteld dat mijn ontwerpen niet waren goedgekeurd.
Enkele maanden later zag ik bij ‘Henny Möhring Internationale Boeken & Tijdschriften’ in de Raadhuisstraat in Enschede, tussen Penthouse’s en Playboy’s, ook een internationaal surfmagazine. Met op de cover de nieuwe surfplanken van Ten Cate.
U raadt het al.
Met mijn ‘afgekeurde’ ontwerpen.
Ook ik had dus, net als velen en tevens veel ervarener collega’s vóór mij, kennis gemaakt met Ton Schulten.
Het was Ton ten voeten uit. Sommigen wilden nooit meer voor hem werken, anderen lachten erom. Ik was van allebei.
Ruim zes jaar later werd Ton met zijn nieuwe reclamebureau Schulten & Okkinga, wederom opdrachtgever van mij, maar was ikzelf inmiddels eigenaar van een reclamestudio met acht medewerkers en heb ik die 50% ruimschoots terugverdiend. Inclusief rente.
Het reclamebureau was na het overlijden van Jan Okkinga zelf ook op sterven na dood en is daarna -leve de ironie- ‘gefuseerd’ met het bureau van Ton’s ‘aartsvijand’ en mede Ootmarsummer Henk van Mierlo, dat daarna doorging onder de naam Cream. Met Van Mierlo vertrok hij in 1971 bij het befaamde Enschedese reclamebureau De Zuil om vervolgens samen hun eigen bureau te starten, genaamd Createam.
Na een kort en roemruchtig bestaan gingen de heren uit elkaar om elkaar vervolgens een leven lang te irriteren, met als ‘hoogtepunt’ elkaars kantoor aan de Ganzenmarkt in Ootmarsum recht tegenover elkaar.
Zijn bestaan als kunstschilder, na het heengaan van zijn vriend Ben Griepink, was -zoals al vaker gemeld- niet onomstreden. Niet alleen vanwege de hoge bedragen die voor zijn schilderijen werden (en waarschijnlijk nog zullen worden) betaald, maar ook twijfelden er een aantal mensen aan de oprechtheid van zijn doeken en betichtten hem van plagiaat.
Echte bewijzen zijn daarvoor (naar mijn weten) nooit gevonden.
Een jaar of twintig (nog even opzoeken) geleden vond er een reünie plaats van alle oud-medewerkers (mijn vrouw was één van) van Schulten & Okkinga.
Daarbij ook een ontmoeting met Ton en zijn vrouw Ank.
Ton herkende bijna niemand meer, hield een korte speech op zijn eigen onnavolgbare wijze en kregen we allemaal een gesigneerd pocketboekje, waarin zijn (auto)biografie stond beschreven.
En weg was-ie.
Het was tamelijk gênant.
Daarna hebben we het maar op een zuipen gezet.
Zeg je Ootmarsum, dan zeg je Ton Schulten en hij heeft onbetwist het stadje op de kaart gezet.
Enige vorm van narcisme kan ‘m daarbij niet worden ontzegd, maar als je als een zonnekoning wordt behandeld, ga je er als mens uiteindelijk ook zelf in geloven.
Niet alleen als kunstenaar, maar ook door het onroerend goed bezit in Ootmarsum, zoals zijn bijna niet te missen eigen museum, waarin ook een eigen bioscoop en je dan als bezoeker een documentaire in meerdere talen kunt aanschouwen over het leven van Ton Schulten.
Who else.
Een jaar of zes geleden wilden mijn vriend en collega Marty van Dijken (zelf ook ooit werkzaam bij Createam) en ik een documentaire maken over de roemruchte tijd van reclame industrie in Enschede en Twente, tussen de jaren ’60 en ’80.
We hadden hier al een trailer voor gemaakt, met daarin wat korte fragmenten uit de diverse interviews met betrokkenen. waarvan er inmiddels al een aantal -en nu ook Ton- zijn overleden.
Want uiteraard mocht Ton Schulten daar niet in ontbreken. En ook zeker zijn onberispelijke gevoel voor humor niet.
Want wat je ook van de man mocht vinden:
Twente is met het heengaan van Ton Schulten onmiskenbaar weer een icoon armer.
R.I.P Ton Schulten.
